Radioamaterizam
Sve o radioamaterizmu
Osnovne informacije o radioamaterizmu
Radio amatersku službu je svijetu je uspostavila Međunarodna telekomunikaciona unija (ITU – International Telecommunication Union) koja je preko nacionalnih Vlada regulisala tehničke karakteristike i vrste radio “emisija“, frekventne opsege, i sl. te uvela identifikacione pozivne znakove. Nacionalna udruženja radioamatera čine Međunarodnu radioamatersku organizaciju ( IARU International Amateur Radio Union ).
Nacionalno udruženje radioamatera u Republici Srpskoj je Savez radioamatera Republike Srpske, a njegovi članovi su radio klubovi iz Republike Srpske, ali i pojedinačni članovi.
Radio amateri, koristeći radio stanice, uspostavljaju vezu sa drugim radioamaterima, te različitim vrstama modulacije prenose glasovne, tekstualne ili slikovne poruke ne samo širom svijeta već i u svemir. Radio amateri svojoj zajednici ustupaju svoje tehničke i ljudske kapacitete u slučaju prirodnih katastrofa ili kada regularni komunikacioni kanali nisu u funkciji.
Nije neobično ni kod nas a ni u svijetu, da se ovim hobijem bave i ekonomisti, pravnici, ljekari, stomatolozi, prosvetni radnici, pripadnici vojske i policije, zanatlije i dr. Ali su svakako najbrojniji inženjeri i tehničari , tehničkih obrazovnih profila. Dobar dio poslednje pomenutih, ušao je u svijet tehničke kulture još u osnovnoj ili srednjoj školi, baš u radio klubu i na taj način opredijelio svoj životni put, te trajno ostao vezan za tehniku.
Video prilog o radio amaterima
Za radio amaterizam se kaže da je cjeloživotni hobi, pa nije rijedak slučaj da za svog sagovornika imate osobu u veoma dubokoj starosti. Radio amateri su susretljivi i uvijek strpljivi i spremni da pomognu novim članovima, te vam neće uzeti za zlo ako na Engleskom kažete nešto za što bi ste u školi sigurno dobili jedinicu.
Radioamaterski segmenti
Održavanje veza sa drugim radioamateriam u svijetu
U svijetu postoji oko 320 tzv DXCC (DX Country Club) zemalja. Pod tim pojmom podrazumijeva se 320 različitih teritorijalnih cjelina koje posjeduju vlastiti prefiks i smatraju se posebnim državama. Neke su pod državnim suverenitetom npr. Francuske, Engleske i sl. ali su geografski odvojene i imaju poseban pozivni znak i ne koriste znak matične zemlje. Radio amateri pokušavaju da uspostave veze sa što više ovih zemalja i imaju što duži spisak urađenih DXCC zemalja. Za ove aktivnosti, najčešće se koriste radio talasi u opsegu 1,8 do 50 MHz. Održavanje veza sa radioamaterima iz istog grada ili prijateljima iz susjednih opština, može da ima neobavezan karakter i često se čuje na lokalnim repetitorima.
Učestvovanje u radioamaterskim takmičenjima
Jedna od veoma čestih radioamaterskih aktivnosti je učestvovanje u takmičenjima. Postoji veoma veliki broj različitih kategorija i vrsta takmičenja, tako da i početnici a i iskusni radioamateri mogu naći sebi primjeren nivo. Takmičenja mogu biti lokalnog , državnog ili svjetskog nivoa. Veoma su česta, te svakog vikenda u toku godine negdje u svijetu, neko organizuje takmičenje. Obično je princip da se u određenom vremenskom intervalu uradi što više veza sa drugim radioamaterima. Dovoljno je da se upoznate sa propozicijama koje organizator objavi, da u definisano vrijeme uključite radio stanicu i uradite što više veza. Sve veze koje ste uradili , upisuju se u takmičarski dnevnik a po završetku takmičenja, dnevnik se elektronskim putem pošalje organizatoru takmičenja. Organizator pregleda i uporedipodatke iz svih pristiglih dnevnika i nakon bodovanja, objavi rezultate. Najbolji u pojedinim kategorijama, obično dobiju diplome ili sl. Ono što je interesantno, je da se može učestvovati u najvećim svjetskim takmičenjima , a da ne odete nigdje van sopstvenog grada.
Održavanje veza preko radioamaterskih satelita
Do prije samo 30 godina, satelitti i satelitske komunikacije, bile su rezervisane isključivo za najbogatije TV i telekomunikacione kompanije svijeta. Odmah po pojavi prvih satelita i radioamateri su počeli da maštaju o mogućnosti radioamaterske satelitske komunikacije. Danas u zemljinoj orbiti postoji više desetina različitih satelita koji služe za radioamatersku komunikaciju. Radi se po pravilu o VHF, UHF ili SHF opsegu. Za razliku od održavanja veza sa drugim radioamaterima na zemlji, satelitske komunikacije se malo razlikuju. Korišteni radioamaterski sateliti su u niskoj orbiti (tzv. Orbitalni) , što znači da se kreću mnogo brže od zemlje te ih se mora pratiti pomijeranjem antene od mjesta pojavljivanja do mjesta nestanka sa horizonta. Pojavljuje se i Doplerov efekat pa sve to zahtjeva poznavanje i geografije i pomalo astronimije i svakako je interesantno na svoj način. Od 2020-te godine u upotrebi je prvi geostacionarni radioamaterski satelit koji je udaljen od zemlje oko 30.000 km i fiksno ”stoji” u odnosu na zemlju.
Održavanje veza refleksijom radio talasa od meteorskih tragova ili mjeseca
Radio talasi VHF i viših opsega prostiru se pravolinijski i prolaze kroz atmosferu. Da bi ste ih reflektovali prema zemlji, potrebno je da imate neku pasivnu reflektujuću površinu ili neki uređaj, kako smo malo prije pomenuli, satelit, koji će vam poslužiti za tu namjenu. Od pasivnih reflektujućih površina, radioamateri su iskoristili prirodnu pojavu, kada zemlja prolazi kroz roj meteorskih tragova, i tom prilikom se radio talasi odbijaju od tih čestica i vraćaju na zemlju. Ovo su astronomske pojave i tačno su definisane kretanjem zemlje oko sunca, tj. zna se tačan datum prolaska zemaljske kugle kroz taj pojas a samim tim zna se i vrijeme kada su velike mogućnosti da se ostvari veza ovakvim ačinom komunikacije. I ovdje se radi o radio talasima VHF opsega. Osim meteorskih tragova koji se koriste kao pasivna reflektujuća površina, i zemljim prirodni satelit, Mjesec, može se koristiti kao reflektor. U odnosu na meteorske tragove , mjesečeva površina je 400 puta udaljenija od zemlje, a i mjesečeva površina je veoma loš reflektor, pa održavanje veza zbog ogromnog slabljenja, predstavlja veliki tehnički izazov.
Održavanje veza sa planinskih vrhova tzv. SOTA program
Ova aktivnost namjenjena je ljubiteljima planinarenja i prirode uopšte. Zamišljena je na način da se radioamateri popnu na vrh planine i sa sobom ponesu radio stanicu , te da sa datog vrha uspostavljaju veze sa drugim radioamaterima. Aktiviranjem pojedinih planinskih vrhova, sakupljaju se bodovi i osvajaju različite diplome.
Održavanje veza iz nacionalnih parkova i parkova prirode tzv. POTA program
Slično kao kod SOTA programa, ali za ljubitelje prirode koji više preferiraju šetnju u odnosu na planinarenje, ovaj program podrazumjeva aktiviranje tj. uspostavljanje veza iz parkova prirode. Podrazumjeva se da se u ovakvim aktivnostima, sva oprema nosi sa sobom. Nije dozvoljeno automobilom se dovesti na određenu lokaciju i raditi veze iz auta. Propozicijama je definisana minimalna zona koja se mora prepješačitri da di aktivacija bila bodovana.
Sakupljanje diploma i qsl karata
Nacionalni savezi radioamatera svih zemalja svijeta, organizuju različita takmičenja. Diplomu možete osvojiti i kada uradite po jednu vezu iz svake regije određene zemlje, ili kada povodom važnih istorijskih datuma uradite nekoliko veza sa stanicama iz te zemlje ili kada osvojite neko od prva tri mjesta u takmičenji itd. Svaki vikend u godini negdje u svijetu neko organizuje takmičenje , a propozicije i uslovi za osvajanje diplome, mogu se naći na radioamaterskim sajtovima. Takođe, svaka radioamaterska stanica koija ima pozivni znak, ima i svoju QSL kartu. (slično nekadašnjim razglednicama). Kao potvrda da ste uradili vezu sa nekim radioamaterom u svijetu, razmjenjuju se qsl karte između radioamatera. U novije vrijeme, postale su popularne i elektronske qsl karte, jer mnogo brže stižu na odredište, mada još uvijek postoje zaljubljenici u papirne verzije.
Praćenje radio propagacija
Prostiranje elektromagnetnih talasa veoma je interesantno za proučavanje. U zavisnosti od doba dana i godišnjeg doba, radio talasi različitih frekvencija, različito se prostiru, tj. imaju različit domet. Tako će te primijetiti da u određeno doba dana na nekom frekventnom opsegu nema niti jedne radio stanice. Pomisloili bi ste da vam se pokvario prijemnik, međutim u tom trenutku veoma su loši uslovi za prostiranje radio talasa i vi nikoga ne čujete. Dovoljno je da prođe nekoliko sati i da opseg potpuno oživi. Zato je proučavanje propagacija veoma interesantno. Osim fiksnih uslova postoje i različa stanja jonosfere koja se uspostavljaju bez jasnih pravila i omogućavaju reflektovanje VHF radio talasa i uspostavljanje veza koje inače nije moguće. Takve pojave su E-sporadik, Tap, Tep, Auroa, Tropo, … Postoje i različiti softverski alati, koji pomažu u predviđanju ovakvih pojava, a internet omogućava da se za pojavu ovih uslova veoma brzo sazna.
Usavršavanje vještine u brzini slanja i prijema morzeovih znakova
Kako je početak radioamaterizma vezan za morzeovu azbuku , radioamateri i dalje njeguju ovu vrstu komunikacije. Korištenjem univerzalnih skraćenica, možete održati radio vezu sa bilo kom u svijetu a da pri tom ne znate ni jedan strani jezik. I pored razvoja naprednih digitalnih modova koji imaju dosta dobrih osobina, morzeova azbuka i dalje predstavlja najjednostavniji način razmjene informacija. Radio uređaji koji za prenos informacija koristr morzeovu azbuku (tzv. CW mod) su tehnički gledano veoma jednostavni i mogu ih napraviti svi malo vještiji radioamateri. Odatle i dolazi popularnost tog načina komunikacije. Jedan takav primopredajnik snage 1W, čije su dimenzije približne veličini kutije za naočare, omogućiće vam na KT opsegu vezu sa cijelom evropom a bez baznih stanica, repetitora i druge složene i skupe tehnike.
Konstruktorske aktivnosti
Konstruktorske aktivnosti su sastavni dio radioamaterskog hobija. Vrlo malo radio amatera se ne bavi nekim vidom konstrukcije. Što iz želje da se nešto nauči, što iz radoznalosti a nekada i iz potrebe radioamateri projektuju i izrađuju antene, linearnie pojačavače, transvertere, predpojačala te druge elektronske sklopove ali i cijele radio uređaje. Među radioamaterskom zajednicom u svijetu ima dosta vrhunskih inženjere i univerzitetskih profesora. Najveći dio svijih projekata i konstrukcija oni besplatno ustupaju na korištenje radioamaterima cijelog svijeta. Osim hardverskih projekata, mnogo je besplatnih softverskih alata koje su izradili radioamateri koji se profesionalno bave programiranjem. Razvojem tehnologije, radioamateri su prinuđeni da stalno uče, i budu u korak sa vremenom.